Hoa hướng dương - Bông hoa mặt trời

​

Hoa đài các quy triều bao ánh sáng
Như trái tim thương nhớ hướng về anh
Hoa vẫn thế kiêu kỳ không thay đổi
Vẫn ngàn năm soi bóng ánh mặt trời

Thomas Moore (1779-1852)

Tên tiếng Anh : Sunflower
Tên tiếng Pháp : Soleil
Tên Latin : Helianthus


Biểu tượng : sự kiêu kỳ, sức mạnh, lòng trung thực, trung thành.
Hướng Dương có nguồn gốc ở Bắc Mỹ cách đây khoảng 5000 năm. Vào thế kỷ 16, các nhà thám hiểm mang hoa hướng dương sang châu Âu, rồi từ đó, nó được du hành theo con đường thương mại của các nhà buôn sang Nga, Ai Cập và Viễn Đông. Có trên 150 loài hoa hướng dương, có loài cao đến 15 feet (~4,5m) trong khi đó có loài chỉ thấp khoảng 2-3 feet (0,6-0,9m).


Đóa hoa to lớn có những cánh vàng bao quanh một dĩa tròn màu vàng sẫm, nâu hay tím này thuộc về một nhóm có tên khoa học là Helianthus, do hai chữ Hy Lạp ghép lại : "helios" nghĩa là mặt trời và "anthos" là hoa. Những bông hoa này luôn hướng về phía mặt trời.



Năm 1532, Francisco Pizarro đã thuật lại việc ông nhìn thấy những người Inca bản xứ ở Pêru tôn thờ bông hoa hướng dương như một biểu tượng của mặt trời. Các nữ thầy cúng Inca đeo những đĩa hoa hướng dương vàng trên trang phục của họ. (Inca là tộc người da đỏ từng thống trị vùng Pêru cổ xưa cho đến khi người Tây Ban Nha sang xâm chiếm. Đế quốc Inca đã từng có một nền văn minh phát triển cao).
Theo thần thoại Hy Lạp, một tiên nữ dưới nước đã yêu Apollo-Vị thần Mặt Trời oai dũng. Tiên nữ yêu chàng nhiều đến nỗi cô ngồi trên mặt đất và suốt ngày dõi hướng về phía mặt trời. Thế nhưng, Apollo lại rất hờ hững và chẳng bao giờ chú ý đến nàng. Các vị thần khác cảm thương nàng tiên nữ trẻ, đã biến nàng thành hoa Hướng Dương. Điều này giải thích tạo sao hoa hướng dương luôn luôn hướng theo đường đi của mặt trời.


Một truyền thuyết khác kể rằng Clytie, một tiên nữ đã yêu Helius-thần Mặt Trời, nhưng chàng lại khinh thị nàng và yêu một người con gái khác tên là Leucothoe. Trong cơn ghen, Clytie đã mách chuyện tình của hai người này cho cha của Leucothoe-đức vua xứ Ba Tư. Ông sau đó đã chôn sống con gái mình để trừng phạt nàng. Vì vậy, Helius càng ghét Clytie hơn khiến Clytie khốn khổ hóa thành hoa Hướng Dương, đầu luôn quay theo hành trình mặt trời đi từ Đông sang Tây mỗi ngày.


Hoa Hướng Dương mang nhiều ý nghĩa thay đổi tùy theo các nền văn hóa khác nhau. Ở Trung Quốc, Hướng Dương được xem như biểu tượng của sự trường thọ. Ở vùng núi Andes Nam Mĩ, người ta tìm thấy những hình ảnh hoa hướng dương bằng vàng trong các ngôi đền. Những người dân bản xứ miền Trung và Bắc Mĩ ép dầu hoa hướng dương làm thực phẩm, dược phẩm và thuốc nhuộm. Những người da đỏ sống trên thảo nguyên ở Bắc Mĩ đặt những tô chứa hạt hoa hướng dương trên mộ người chết. Người ta cho rằng, nếu một cô gái đặt 3 hạt hoa hướng dương xuống lưng, cô ấy sẽ cưới người con trai đầu tiên mà cô gặp.


Hoa Hướng Dương luôn hướng về phía mặt trời nên thường là biểu tượng của lòng trung thành, chung thủy sâu sắc, sự kiên định đó cũng biểu thị cho sức mạnh, uy quyền, sự ấm áp, nuôi dưỡng (tất cả những thuộc tính của mặt trời) và cả sự kiêu kỳ, vẻ đẹp hào nhoáng bên ngoài hay một tình yêu bất hạnh. Những cây hoa Hướng Dương thấp tượng trưng cho sự đam mê trong ngôn ngữ của loài hoa.

​

Hoa Hướng Dương còn là biểu tượng của một thế giới không có vũ khí hạt nhân. Sau khi Ukraine từ bỏ đầu đạn hạt nhân cuối cùng, các bộ trưởng bộ quốc phòng của Mĩ, Nga, Ukraine đã gặp nhau bàn về một căn cứ tên lửa hạt nhân cũ của Ukraine vào tháng 4 năm 1996. Họ tổ chức lễ gieo hạt và trồng hoa Hướng Dương. Năm 1996 được cơ quan Vườn Quốc Gia Mĩ (the National Garden Bureau) chọn là Năm của hoa Hướng Dương. Biểu tượng hoa chính thức của tiểu bang Kansas là Helicanthus annus, một loại hoa hướng dương và Kansas còn được biết đến như một tiểu bang Hoa Hướng Dương (Sunflower State).

 

Hoa hướng dương - cuộc hành trình dài và kỳ lạ

Bạn có thể tin được rằng hoa hướng dương đã có mặt trên trái đất này từ 8.000 năm trước không? Các nhà khảo cổ học cho rằng những thổ dân ở châu Mỹ đã bắt đầu trồng hoa hướng dương từ năm 2300 trước Công nguyên, trước cả khi họ trồng ngũ cốc, đậu và bí. Hoa hướng dương đã được những bộ lạc người da đỏ sử dụng trong rất nhiều việc.

​

Cho đến ngày nay, đã có khoảng 2000 loài hướng dương. Thật không may là rất nhiều loài hướng dương đang có nguy cơ tuyệt chủng. Một loại hướng dương chuyên trồng lấy hạt có tên là "Mammoth Russian" rất may mắn vẫn còn tồn tại. Trong danh mục hạt giống của các công ty "Mammoth Russian" còn có những cái tên khác như "Russian Giant", "Tall Russian", "Russian Greystripe", hay chỉ đơn giản là "Mammoth". Một loại hướng dương chuyên dùng để trang trí nữa chưa bị tuyệt chủng có tên là "Italian White", tên khoa học là Helianthus debilis cũng là loại cây có tên trong rất nhiều danh mục hạt giống của các công ty. Vào năm 1500 hoa hướng dương theo chân những nhà thám hiểm đến châu Âu vàược sử dụng rộng rãi như là một thứ hoa để trang trí. Czar Peter the Great, một người Nga đã tìm thấy hoa hướng dương khi ông đi du lịch qua Hà Lan và ông là một trong những người đầu tiên đặt ra kế hoạch cho trồng phổ biến loại cây này ở nhiều nơi.

Một người Nga khác có tên là Orthodox Church đã làm cho cây hướng dương trở nên phổ biến hơn nữa khi người ta cấm sử dụng thức ăn có chứa dầu vào mùa ăn chay mà hướng dương lại không có tên trong danh sách bị cấm. Từ đó hướng dương nhanh chóng trở thành một trong những loại thực vật được chế biến làm thức ăn (tức là vẫn được ăn thức ăn có tinh dầu - tinh dầu hướng dương - nhưng không vi phạm lệnh cấm ý mà). Vào đầu thế kỷ thứ 19, những người nông dân ở Nga đã trồng khoảng 800.000 hecta hướng dương. Đến năm 1880, hướng dương xuất hiện trên đất Mỹ trong mục quảng cáo của các công ty chuyên kinh doanh hạt giống. Và hướng dương xuất hiện trọng danh mục hạt giống với cái tên: "Mammoth Russian" sunflower.

​

Hạt của hoa hướng dương được nghiền nhỏ hoặc xay thành bột rồi trộn lẫn với rau hoặc cắn hạt để ăn cho vui (như cách mình cắn hạt hướng dương bây giờ ấy nhờ). Hạt hướng dương được dùng để ép thành tinh dầu làm bánh mỳ. Hoa hướng dương còn được sử dụng để chiết xuất ra thuốc nhuộm màu tía sử dụng trong dệt vải, vẽ tranh hoặc dùng cho các mục đích trang trí khác. Một số phần của cây hoa có thể được dùng trong y học để chữa trị những vết rắn cắn hoặc dùng làm thuốc mỡ bôi ngoài da. Thổ dân Mỹ còn sử dụng những thân cây hướng dương đã được sấy khô làm vật liệu xây dựng cũng như sử dụng cây và hạt trong các buổi lễ tế, lễ kỷ niệm.