Hoa Quỳnh | Quỳnh hương | Epiphyllum | Phyllocactus grandis | Selenicereus grandiflor

Flower Wiki - Từ điển bách khoa về Hoa - wWw.VietFlower.Info

Hoa Quỳnh | Quỳnh hương | Epiphyllum | Phyllocactus grandis | Selenicereus grandiflor



​

I. Danh pháp:

Hoa Quỳnh (danh pháp khoa học: Epiphyllum), là một chi thực vật gồm khoảng 19 loài thuộc họ Xương rồng (Cactaceae) có tên khoa học là Epiphyllum grandilobum, Epiphyllum oxypetallum, Phyllocactus grandis , Selenicereus grandiflorus …, có nguồn gốc từ Trung Mỹ. Tên gọi chung của chúng trong tiếng Việt là quỳnh, hoa được gọi là hoa quỳnh. Các loài quỳnh thường được trồng để làm cảnh và hoa nở về đêm nên được mệnh danh là nữ hoàng của bóng đêm. Thân và lá một số loài quỳnh cũng được thêm vào trong một số dạng của loại đồ uống gây ảo giác ở khu vực rừng mưa Amazon là ayahuasca.

II. Nguồn gốc, phân bố, đặc điểm

Theo quyển "Epiphyllum" của tác giả người Đức Marga Leue thì hoa Quỳnh được các thủy thủ người châu Âu khám phá lần đầu tiên tại nam Mỹ cách nay 250 năm. Thế nhưng mãi đến một thế kỷ sau đó, hoa Quỳnh mới được biết nhiều tại Anh rồi sau đó lan tràn sang Pháp, Đức và toàn Châu Âu. Đến thập niên 1920 hoa Quỳnh mới sang tới Mỹ và nơi đây trở thành lò sản xuất hoa quỳnh lai giống (hybrid) hàng đầu thế giới.

Các loài trong chi quỳnh có thể thấy ở Trung Mỹ, Nam Mỹ, phần lớn Châu Á cũng như được trồng ở những vùng khí hậu tương đối ấm áp của Mỹ và Châu Âu. Trong tự nhiên, quỳnh mọc bám vào thân cây khác trong những khu rừng nhiệt đới nhưng không phải sống ký sinh mà chỉ sống dựa vào chất đất mùn bám trên vỏ cây. Quỳnh có thể mọc ở độ cao tới 2000m.

Thân cây rộng và dẹp, rộng 1–5 cm, dày 3–5 mm, thường với các rìa tạo thùy. Hoa lớn, đường kính 8–16 cm, có màu từ trắng tới đỏ, nhiều cánh hoa.

Quả ăn được, tương tự như quả thanh long từ các loài trong các chi có họ hàng gần như Hylocereus, mặc dù quả của nó không to như vậy mà chỉ dài khoảng 3–4 cm.

Chi tiết về Hoa Quỳnh

Hoa có dạng hình giống kèn Trumpet. Hoa chỉ nở duy nhất một đêm vào khoảng tháng 6 hoặc tháng 7. Cánh hoa mỏng như lụa, bề mặt như phủ sáp nhưng lại rất mềm mại trong sắc trắng với nhị vàng đẹp lộng lẫy, cuống hoa được phủ lên một màu đỏ cam, với những chiếc gai nhỏ, ngắn. Đường kính hoa khoảng 10 cm và có thể đạt tối đa là 20 cm. Hoa có mùi hương thơm nhẹ nhàng thanh tao, nhưng lại không kém phần nồng nàn, quyến rũ làm thơm ngát cả một vùng không gian xung quanh. Trái hình bầu dục độ dài khoảng 8 cm . Khi hoa quỳnh nở, hoa không nở hết ngay mà từ từ hé nở để dần đạt đến kích thước tối đa, rồi sau đó các cánh hoa cụp dần và tàn lụi. Hoa nở vào khoảng 9 đến 10 giờ tối, và lại tàn rất nhanh vì thế hoa quỳnh càng trở nên hiếm.

Có một số người cho rằng hoa quỳnh phơi khô còn là một vị thuốc chữa bệnh đái đường rất công hiệu .

Hiện nay, ở Đà Lạt còn có loại hoa quỳnh màu vàng, đỏ (Quỳnh Nhật) nở ban ngày rất đẹp. Bên cạnh cây hoa quỳnh, người ta thường trồng cây daọ (hay giao) nên mọi người hay gọi chung là cây Quỳnh Dao. Sở dĩ quỳnh và dao trồng cùng với nhau vì cây quỳnh luôn có gốc rễ mọc từ dưới đất, riêng biệt, để nuôi sống cây. Vả lại, thân cây quỳnh mềm mại, nên cần có cây khác hoặc cột nào cứng để nâng đỡ cho cây đứng lên và giao là cây rất thích hợp vì nó sẽ càng làm tăng vẻ đẹp của quỳnh, hơn là cây quỳnh phải dựa trên một cây hay sào nhọn hoặc lưới mắt cáo để leo lên.

Quỳnh hương@vietflower.info
​

 

Re: Hoa Quỳnh | Quỳnh hương | Epiphyllum | Phyllocactus grandis | Selenicereus grandi

III. Phân loại:

Hoa cỡ nhỏ, đường kính từ 3-5 inch:

​

Epiphyllum caudatum: hoa màu trắng bên ngoài màu xanh ngọc, hương nhẹ.

​

Epiphillum pumilum: không hương nhưng hoa đẹp.

Hoa cỡ trung bình, đường kính từ 5-7 inch:

​

Epiphyllum aguliger: hoa trắng, bên ngoài có màu vàng, còn có tên riêng là Darahii.

​

Epiphyllum cartagense: hoa trắng, bên ngoài có màu hồng pha vàng.

Hoa cỡ lớn, đường kính 7-9 inch:

​

Epiphyllum guatemalese: hoa trắng, nhị như màng nhện vàng, hương nhẹ.

​

Epiphyllum hookeri (E. strictum): hoa đẹp nhưng hương nồng.

​

Có một loài quỳnh hoa rất lớn, đường kính hơn 9 inch là Epiphyllum thomasianum, hoa trắng, có ánh đỏ, giống như cái chuông, hương thơm nhẹ. Hiện nay, việc lai tạo đã cho ra đời rất nhiều loại quỳnh lai (hybrid) có màu sắc rất phong phú, hoa có thể nở được trong 2-3 ngày. Theo "Hội Hoa quỳnh Hoa Kỳ", có trụ sở tại Monrovia (gần Los Angeles), thì hiện có khoảng hơn 10.000 loại quỳnh lai được đăng ký bản quyền và có tên gọi riêng. Quỳnh lai thường có tên gọi là Epiphyllum ghép với một từ khác không có gốc Latinh như Epiphyllum saigon, Epiphyllum madonna,..

Ở Việt Nam, có thể thấy một số loài quỳnh sau:

​

Quỳnh trắng (Epiphyllum oxypetalum) là một loài quỳnh được nhiều người biết đến. Hoa quỳnh trắng này còn có tên gọi khác, xuất phát từ chữ Hán là đàm hoa nhất hiện (昙花一现) nghĩa là hoa chỉ nở thoáng qua. Hoa có dạng hình giống kèn Trumpet, cuống phủ một màu đỏ cam, với những chiếc gai nhỏ, ngắn. Quỳnh trắng thường nở vào khoảng tháng 6, tháng 7 và chỉ nở duy nhất một đêm, từ 3-4 tháng sau có thể ra hoa một đợt nữa. Cánh hoa mỏng, mềm mại, bề mặt như phủ sáp trong sắc trắng với nhị vàng và hương thơm nhẹ nhàng. Khi hoa nở, cánh từ từ hé mở cho đến khi đạt kích thước tối đa (đường kính khoảng 10–20 cm), rồi cụp dần và tàn đi nhanh chóng (trong khoảng 1-2 giờ).

​

Quỳnh đỏ (Epiphyllum ackermannii), cây nhỏ hơn Quỳnh trắng, hoa màu đỏ hoặc đỏ pha da cam, hoa cũng nhỏ hơn và không nhiều cánh bằng Quỳnh trắng.

Ngoài ra còn có một số loài quỳnh được lai tạo, hoa màu hồng, da cam, tím, vàng ...với kích thước hoa rất khác nhau. Ở Đà Lạt, sau 5 năm công phu lai ghép giữa quỳnh với thanh long và dùng đèn điện thắp sáng, năm 2004, ông Mười Lới, một người trồng hoa đã tạo ra được loài quỳnh hoa nở ban ngày, gọi là nhật quỳnh. Hiện nhật quỳnh đã phát triển thêm được nhiều loại có màu sắc phong phú.

​

Quỳnh hương@vietflower.info​

 

Re: Hoa Quỳnh | Quỳnh hương | Epiphyllum | Phyllocactus grandis | Selenicereus grandi

IV. Công dụng:

1. Quỳnh trong đời sống

Từ đặc tính của loài hoa này, ở Việt Nam, hoa quỳnh tượng trưng cho:
Những gì đẹp đẽ nhưng ngắn ngủi: sớm nở, chóng tàn.
Vẻ đẹp e ấp, dịu dàng, thanh khiết của người thiếu nữ.

Khi trồng quỳnh, người Việt Nam thường trồng cùng với cây cành giao (thuộc họ Thầu dầu, danh pháp khoa học: Euphorbia tirucalli, còn có tên khác là xương khô, san hô xanh, thập nhị), lá của nó đã thoái hóa nên rất nhỏ và rụng ngay khi vừa mọc. Quỳnh trông như chỉ có lá và trĩu xuống như cần nâng đỡ; giao lại chỉ có cành nên hai loài cây khi đứng bên nhau như là sự bổ sung, hòa hợp âm dương và cây quỳnh cành giao trở thành một biểu tượng của tình yêu đẹp. Nhiều người còn tin rằng khi trồng bên cạnh cành giao, quỳnh sẽ cho hoa nở rộ, đẹp hơn và hương thơm nồng nàn hơn.

2. Trong Văn chương

Truyện Kiều (Nguyễn Du):

Hài văn lần bước dặm xanh
Một vùng như thể cây quỳnh cành giao.

Khi chén rượu, lúc cuộc cờ
Khi xem hoa nở, khi chờ trăng lên
Bài thơ Hoa Quỳnh (Lâm Thị Mỹ Dạ):
Đời của hoa thơm ngát
Con ong nào biết đâu
Hoa nở trong lặng lẽ
Âm thầm vào đêm sâu

E ấp mà kiêu hãnh
Hoa nghiêng trong trăng sao
Như đàn thiên nga nhỏ
Sắp bay lên trời cao.

Bài hát Quỳnh Hương (Trịnh Công Sơn):

[video=youtube;M-0ki55rCUE]http://www.youtube.com/watch?v=M-0ki55rCUE[/video]

Đêm này đêm
Buồn bã với những môi hôn
Trong vườn trăng
Vừa khép những đóa mong manh

3. Trong Y học

Hoa và thân của cây hoa quỳnh đều có thể sử dụng làm thuốc. Hoa thu hái khi nở, có thể dùng tươi, phơi khô, hay ngâm rượu. Thân có thể thu hái quanh năm, thường dùng tươi.

Theo Đông y:

- Hoa quỳnh có vị ngọt, tính bình; có tác dụng thanh phế (mát phổi), chỉ khái (chống ho), hóa đàm (làm loãng đờm, tan đờm), tiêu viêm (sưng đỏ đau), cầm máu. Liều dùng: 9-18g sắc uống.
- Thân cây có vị chua mặn, tính mát; có tác dụng tiêu thũng, tiêu viêm, chỉ thống (chống đau).

Ở nước ta, dân gian thường dùng hoa quỳnh chữa ho ra máu trong bệnh lao phổi, chữa tử cung xuất huyết, viêm họng, khản tiếng, dùng ngoài chữa đinh nhọt, chấn thương da bầm tím (ứ máu cục bộ). Vùng Vân Nam (Trung Quốc) toàn cây được dùng chữa đòn ngã tổn thương, đau tâm vị (tâm vị khí thống, đau quanh rốn), thổ huyết, lao phổi.

Hoa quỳnh cũng có thể sử dụng để chế biến món ăn, nhưng theo chúng tôi nghĩ, đó là loại món ăn dùng để chữa bệnh (dược thiện), chỉ nên sử dụng trong trường cơ thể bị mắc một số chứng bệnh nhất định, không nên dùng thường xuyên giống như cơm gạo.

Trong điều kiện gia đình, bạn có thể sử dụng hoa quỳnh để làm thuốc chữa bệnh, theo một số cách thức như sau:

(1) Chữa ho ra máu trong bệnh lao phổi: Dùng hoa quỳnh 3-5 bông, đường kính 15g; sắc nước uống trong ngày.

​

(2) Chữa lên cơn hen: Dùng hoa quỳnh, kim ngân hoa - mỗi thứ 9-12g; sắc nước uống thay trà trong ngày.

​

(3) Chữa đinh nhọt, đòn ngã sưng đau: Dùng hoa quỳnh hoặc thân cây giã nát, đắp vào chỗ da bị bệnh.

​

(4) Món ăn chữa tử cung xuất huyết: Dùng hoa quỳnh 2-3 bông, thịt lợn nạc 50-100g, thái nhỏ, thêm mắm muối gia vị, cùng chưng cách thủy, làm thức ăn trong bữa cơm chính.

​

(5) Rượu hoa quỳnh: Khi hoa quỳnh nở, cắt hoa cho vào bình thủy tinh lớn, đổ thêm rượu gạo, ngập trên mặt hoa 3-5cm. Hoa ngâm trong rượu có thể bảo quản tới hàng năm, nên vẫn có thể thưởng ngoạn (ngắm) và sử dụng làm thuốc mỗi khi cần thiết. Khi bị đau bụng do ăn uống, có thể uống 1-2 thìa cà phê (khoảng 5-10ml), như uống rượu quế chữa đau bụng; khi bị viêm họng, ho, rát họng, có thể ngậm 1-2ml, sẽ thấy đỡ ho và rát họng; còn khi trên da mọc đinh, nhọt, hoặc chẳng may bị té ngã, da tím bầm, có thể dùng bông thấm rượu thuốc bôi vào, ngày 2-3 lần

​

Thông thường, kiếm được 5-7 bông hoa quỳnh, đã là việc khó, trong khi đó vườn nhà bạn lại đang có rất nhiều hoa quỳnh, đúng là một cơ may hiếm có. Vì vậy, khi hoa quỳnh nở, bạn nên gom lại, phơi khô hoặc ngâm rượu, để sử dụng mỗi khi cần đến.

Quỳnh hương@vietflower.info​

 

Re: Hoa Quỳnh | Quỳnh hương | Epiphyllum | Phyllocactus grandis | Selenicereus grandi

V. Kỹ thuật trồng và chăm sóc

Quỳnh nguyên thủy sống trong bóng râm ở sa mạc hoặc tán lá của rừng nhiệt đới nên cây quỳnh tương đối dễ trồng, có thể trồng bằng cách cắm cành, có mái che mưa nắng, sương gió và khí lạnh với đất xốp và thoát nước là cây phát triển được. Quỳnh sống được rất lâu trong môi trường tự nhiên và chịu khô hạn tốt nhưng không chịu được úng, ngay cả khi không được chăm sóc, quỳnh vẫn sống nhưng không ra hoa. Do đó, quỳnh cần được chăm bón thường xuyên để cho hoa và có tuổi thọ lâu dài.

Cây quỳnh thường trồng ở chỗ có nhiều nắng chiếu vào nhưng tránh ánh nắng trực tiếp, mô phỏng môi trường sống tự nhiên của nó. Cây quỳnh không cần phân bón, nhưng cũng có thể tưới loại phân bón " Peters 20-20-20", "Miracle Gro", hoặc "Super Bloom" mỗi tháng một cốc nhỏ từ tháng 4 đến tháng 9, không nên dùng những loại phân bón có nồng độ nitơ cao. Lý do mà quỳnh không nở hoa chủ yếu là thiếu ánh nắng hoặc chưa đủ tuổi (thường phải từ 5 tuổi trở lên, quỳnh mới cho hoa nở rộ).

Quỳnh rất dễ trồng, bẻ cành cắm xuống là mọc. Nhưng chỉ những nhánh quỳnh mạnh, to, khỏe của các năm trước, nãm nay mới có hoa.

Ðất trồng quỳnh phải sốp, dễ thoát nước. cần nhiều chất hữu cơ. Mua ðất ở các tiệm bán cây giống, không lấy ðất vườn. Nên dùng "Miracle-Grow Potting Mix". Ở Việt Nam nếu ðược bón bằng ðất mùn trộn với lông gà, lông vịt rất tốt.

Chăm bón: Luôn ðể đất của chậu quỳnh khô mặt, rồi mới tưới nước. Lúc quỳnh chưa ra hoa ðầu mùa, ðể cho chậu quỳnh khô một hoặc hai tuần hẵng tướị

Không tưới thường xuyên quá. Vì cây quỳnh cùng họ với cây xương rồng, chịu khô hạn. Tưới nhiều nước, rễ sẽ bị úng, cây trồng mãi không thấy có lộc non. Không có hoa.

Không trồng quá nhiều cây trong một chậu, khoảng 8 cây một chậu 12" (inch) Vì qúa nhiều cây, cây nào lên cũng bé tí xíu, không có hoa ðược.

​

Cách thay đất:

Ðổ chậu quỳnh ra, giũ nhẹ cho HẾT TẤT CẢ ðất, cắt bớt rễ. Vứt bỏ bớt các cành quỳnh nhỏ, hoặc các thân quá cỗi, chỉ giữ lại những cành to, thân (lá) dầỵ. Cành nào cao quá cắt ngắn bớt, ðể riêng những canh vừa cắt cất vào trong chỗ mát, một tuần sau ðem ra cắm lại vào chậu hay trồng vào chậu mớị (ðể trong mát một tuần cho vết cắt lành, không bị nhiễm nấm )

Bỏ cây quỳnh vào chậu cho ðất vào, ấn nhẹ cho chắt gốc, tưới cho ðẫm nước. Sau ðó ðể chậu quỳnh trong chỗ mát ba bốn tuần, rồi mới mang ra phõi nắng. Khoảng một tháng sau, sẽ có các cành quỳnh mọc thẳng, mạnh từ dưới ðất lên, những cành này sẽ cho hoa liền trong vài nãm. Mỗi nhánh này sẽ có ít nhất hai tới ba bông hoa vào vụ hoa chính mỗi nãm(tháng 8-tháng 9 tuỳ theo khí hậu nóng lạnh)

Quỳnh hương@vietflower.info​

 

Re: Hoa Quỳnh | Quỳnh hương | Epiphyllum | Phyllocactus grandis | Selenicereus grandi

VI. Thông tin thêm về Hoa Quỳnh:

1. Từ Internet:

Chi quỳnh - Wikipedia
Hoa quỳnh
Phân loại Họ Xương rồng

2. Từ www.vietflower.info

Cách Trồng Hoa Quỳnh
Hoa quỳnh xào trứng trị viêm phổi
Bộ sưu tập ảnh hoa Quỳnh nhiều loại .
Vài cảm nghĩ khi xem hoa quỳnh nở
Hoa Quỳnh - Nữ hoàng một đêm
Hoa quỳnh - Quỳnh hương
Hoa Quỳnh - lloài hoa thường nở về đêm
Chuyên đề: Hoa Quỳnh
Hoa Quỳnh (Sự thanh khiết)
Hoa quỳnh - Chuyện đoá quỳnh hương
Video Hoa Quỳnh nở trong đêm
Hoa Quỳnh chữa bệnh sỏi thận
Home / Q / Hoa Quỳnh / Quỳnh Hương | Flower Gallery
Truyện ngắn QUỲNH HOA

Nguồn bài viết:

Wikipedia: http://vi.wikipedia.org
Rau Hoa Quả Việt Nam: http://www.rauhoaquavietnam.vn
Thuốc nhà vườn: http://www.thuocvuonnha.com

Quỳnh hương@vietflower.info​