Hoa Tầm Xuân - Rosa multiflora

Nhiều nơi trên đất Bắc gọi cây hoa hồng dây hay hồng leo là cây tầm xuân. Loại này, cây, lá, nụ, hoa, như thể hoa hồng.

​

​

​

Nụ tầm xuân

Thuộc họ hoa hồng. Có nơi dùng nó làm gốc để lai ghép các loại hoa hồng nhập nội. Cây hồng dây khác hoa hồng hay hoa hường hai điểm. Thứ nhất, không mọc thẳng đứng như các loại hoa hồng. Thân mềm hơn, mảnh hơn, leo thành giàn. Leo trên ban công, hoặc trùm lên bờ tường trước nhà. Thứ hai, chồi của hoa hồng dây thường đơm một chùm nụ, nở thành một chùm hoa. Các loại hoa hồng khác, mỗi chồi hoa chỉ đơm một nụ. Nụ hồng dây khi nở thành hoa có màu hồng nhạt, khác màu hoa tầm xuân trong ca dao:

Trèo lên cây bưởi hái hoa
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc
Em có chồng anh tiếc lắm thay!

Bốn câu trên chia làm hai phần. Phần đầu, thể lục bát. Phần sau, thể song thất lục bát. Như là cấu trúc dưới đây:

Thương em, anh cũng muốn vô
Sợ truông nhà Hồ, sợ phá Tam Giang
Phá Tam Giang ngày rày đã cạn
Truông nhà Hồ, nội tán cấm nghiêm.

Cấu trúc này hiếm gặp trong ca dao dân ca Việt Nam. Ngược với song thất lục bát. Tạm gọi là cấu trúc lục bát song thất. Ca dao dân cao châu thổ sông Hồng, sông Mã, sông Chu, thường là lục bát. Hát ví Nghệ Tĩnh, cũng lục bát. Hát dặm, thể thơ năm chữ. Ca dao dân ca Bình Trị Thiên thường là song thất lục bát. Vậy thì, cấu trúc lục bát song thất của hai viện dẫn trên là ngẫu nhiên hay là thể loại tất nhiên. Trở lại với việc dẫn đầu, câu lục bát chỉ ra rằng, anh chàng nọ thuộc loại quảng canh tình yêu. Đã hái hoa bưởi, lại hái nụ tầm xuân. Dẫn đến kết thúc buồn, trong cõi tình chàng luôn là người đến muộn. Thuyền tình khó thả neo nơi bến bờ chung thuỷ. Gien này, di truyền và phát triển trong tình trường hiện đại:

Tình yêu như thể chơi đề
Đợi con độc đắc lại về trắng tay!

Từ Bình Định đến Bình Thuận có loại cây tầm xuân mọc ở bờ rào. Thân leo. Họ đậu. Sống dài năm. Lá như đậu Hà Lan. Quả như đậu cô ve. Nụ mọc so le từ nách lá. Khi mới nở, hoa mầu tím lam như hoa đậu ván tía. Gặp nơi đất tốt, nở ngày nắng đẹp, màu hoa xanh cánh trả. Tầm xuân ưa đất cát pha, dễ thoát nước. Chịu hạn giỏi hơn chịu úng. Như hoa giấy, càng nắng càng nhiều hoa. Càng nắng hoa càng tươi. Có thể tầm xuân trong ca dao thuộc loại cây này. Sự có mặt của nụ tầm xuân có thể ước đoán không gian của ca dao nói trên là miền cực nam Trung bộ. Theo dòng Nam tiến, thể loại thơ cấu trúc ngược với song thất lục bát từ châu Ô, châu Lý di chuyển vào đây. Nếu đi tiếp vào Nam bộ, biết đâu, sẽ có thêm điều kiện để nhận diện thể thơ lục bát song thất tiềm ẩn trong ca dao dân ca Việt Nam./.

Cổ Giang

 

giống hoa hồng dại quá