IKEBANA - nghệ thuật hoa đạo Nhật Bản

Nhắc đến Nhật Bản, hẳn ai trong chúng ta cũng nghĩ ngay đến nghệ thuật trà đạo, những nàng geisha duyên dáng, những võ sĩ samurai dũng mãnh nhưng ít ai biết rằng, người Nhật còn có một môn nghệ thuật không kém phần độc đáo đó chính là “Hoa đạo” hay còn gọi là Ikebana.
Nội dung và ý nghĩa của Ikebana

Ikebana – Nghệ thuật hoa đạo được xem là một phần quan trọng trong đời sống tinh thần người Nhật.
​

Nghệ thuật cắm hoa Ikebana ra đời vào khoảng thế kỷ thứ 6 tại Nhật Bản. Nó được xem là một biểu tượng của triết học Phật giáo. Theo thời gian, với tài năng khéo léo của những nghệ nhân, Ikebana đã được bỏ đi một số nguyên tắc khắt khe nhằm phát huy được tính sáng tạo của các nghệ sĩ. Kể từ đó, Ikebana đã chính thức trở thành một nghệ thuật tách biệt với tôn giáo vốn có của nó.

Ikebana không chỉ chú trọng hoa mà còn chú ý đến các vật trang trí hài hòa.
​

Ikebana không chỉ đơn thuần là nghệ thuật cắm hoa mà nó còn là một nghệ thuật sắp đặt. Mỗi bông hoa, mỗi cành cây, ngọn cỏ, chiếc lá … đều được người nghệ nhân đặt để một cách đầy chủ ý. Không những thế, việc kết hợp màu sắc giữa các loài hoa, độ nở của hoa cũng được dùng để khơi gợi cho người thưởng thức một ý nghĩa tiềm ẩn nào đó. Ta có thể kể ra một vài ví dụ như sau:
- Để diễn tả quá khứ: dùng hoa nở hết mức, trái cây khô hay lá khô.
- Để diễn tả hiện tại: dùng hoa nở nửa chừng hay lá cây tươi xanh.
- Để diễn tả tương lai: dùng nụ hoa hoặc mầm lá để diễn tả sự sinh trưởng trong tương lai.

 

Ðề: IKEBANA - nghệ thuật hoa đạo Nhật Bản

Không chỉ cần chú trọng về mặt chất liệu, cách sắp xếp của các loại chất liệu này cũng cần phù hợp với những nguyên tắc nhất định. Có thể đơn cử vài trường hợp sau:

Hoa đào trỗi dậy mạnh mẽ tượng trưng mùa Xuân.


Hoa ly, hoa lan xum xuê tượng trưng cho mùa Hạ.

​

- Với mùa xuân: cần sắp xếp thể hiện sự trỗi dậy mạnh mẽ và không thể thiếu các đường cong gợi cảm.
- Với mùa hè: cần sắp xếp dáng hoa tỏa ra, căng đầy sức sống.
- Với mùa thu: hoa lá được sắp xếp thật mỏng và thưa thớt.
- Với mùa đông: sắp xếp sao cho thể hiện được sự lắng buồn nhưng tĩnh tại.

Mùa Thu đượm buồn với những cành cây trơ trọi.


Mùa đông hiu quạnh nhưng cũng được điểm xuyết bằng những hoa hồng e ấp.
​

 

Ðề: IKEBANA - nghệ thuật hoa đạo Nhật Bản

Ikebana và tình yêu thiên nhiên của người Nhật

Ngắm từng bình hoa Ikebana, ta như cảm nhận được nhịp thở của thiên nhiên phả vào lòng người chiêm ngưỡng. Bởi vì nghệ thuật Ikebana có nét khác biệt rõ rệt với nghệ thuật cắm hoa Tây phương. Nếu như Tây phương chú trọng vào số lượng các loại hoa trong bình, chú trọng đến sự phô trương và sự “hoành tráng” của bình hoa thì Ikebana lại đi ngược với nguyên tắc đó. Nó chú trọng đến việc sắp xếp tạo ra các khoảng trống cần thiết trong bình hoa và đây chính là sự tinh tế mà người phương Tây khó lòng đạt được.
Có thể nói, thiên nhiên trong nghệ thuật Ikebana còn thể hiện vào loại hoa mà nghệ nhân Ikebana sử dụng. Hoa ở đây được tận dụng từ mảnh vườn của gia đình, từ miền thôn quê hoang dã, từ thiên nhiên xung quanh mình. Hoa thường được cắm chung với các loại lá hoang dại mọc xung quanh nó. Đó là các loại lá mọc dưới nền đất tự nhiên được nuôi dưỡng từ nguồn sinh khí của thiên nhiên chứ không cần đến bàn tay tạo tác của con người. Bởi thế mà, khi một bình hoa Ikebana được đặt trong nhà, ta thấy như một phần quê hương, một phần thiên nhiên thu nhỏ đã được thâu tóm trong bình hoa nhỏ bé này.

Một bình Ikebana được tạo nên từ những loại cây lá trong vườn nhà.

​

Điều đặc biệt hơn nữa là loại thiên nhiên thể hiện trong Ikebana hoàn toàn ở trạng thái động. Nghĩa là khi cắm hoa, nghệ nhân sẽ chọn những đóa hoa nụ còn e ấp, chứ không cắm loại hoa đã gần tàn. Điều này giúp cho những người chiêm ngưỡng sẽ thấy vẻ đẹp của bình hoa tiến triển và tăng trưởng theo thời gian.

 

Ðề: IKEBANA - nghệ thuật hoa đạo Nhật Bản

Triết lý sống cân bằng được gửi gắm trong từng bình hoa

Dù có được sử dụng những loại nguyên vật liệu nào, dù có thể hiện ý nghĩa gì thì mỗi bình hoa Ikebana đều cần phải tuân giữ một nguyên tắc bất di bất dịch. Đó là mỗi bình hoa phải có ba nhóm hoa lá xếp đặt theo hình tam giác. Một nhóm chính ở giữa vươn lên thật cao và hai nhóm phụ hai bên. Cách sắp đặt này tượng trưng cho Thiên – Địa – Nhân.
Theo quy tắc, nhóm hoa tượng trưng cho Thiên nằm ở giữa thể hiện sự vươn lên mạnh mẽ. Do đó, khi cắm hoa, nghệ nhân thường chú ý chọn những cành hoa nào có sức sống mãnh liệt nhất sẽ được nằm ở vị trí này. Nhóm Nhân phải có chiều cao bằng 2/3 nhóm Thiên và làm sao phải thể hiện được sự bung ra từ vị trí trung tâm. Nhóm Địa là nhóm thấp nhất nằm ở hướng đối với nhóm Nhân. Ba nhóm này đều được bó lại với nhau thành một khối tượng trưng cho Thiên Địa Nhân xuất phát cùng một nguồn cội.
Nhìn ngắm mỗi bình hoa với bố cục hài hòa như thế, người ta thấy lòng mình tĩnh tại và gần với thiên nhiên hơn. Một sự hòa mình vào thiên nhiên, sự cân bằng tuyệt đối và không chút gượng ép. Mọi giác quan sẽ được thả lỏng ra và con người ta có thể thả hồn mình bay bổng với mây trời và gió ngàn. Đó cũng chính là mục đích mà nghệ thuật Ikebana muốn đem lại cho người chiêm ngắm.

Hệ thống cành chính – phụ gửi gắm trong triết lý Thiên Địa Nhân.

​

Cách lưu giữ và bảo dưỡng hoa

Ikebana không chỉ chú trọng việc chọn nguyên liệu, nghệ thuật sắp đặt mà việc bảo dưỡng hoa cũng được tuân thủ rất nghiêm ngặt.
Có hai phương pháp để lưu giữ hoa được tươi lâu, đó là phương pháp vật lý và hóa học. Từ xa xưa, các nghệ nhân đã biết thường xuyên cắt bớt phần cuống hoa sau một thời gian cắm, điều này sẽ làm cho hoa có độ hút nước tốt hơn và từ đó cũng tươi lâu không bị úng hay thối gốc. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ, người ta cũng có cách giữ hoa tươi lâu bằng cách pha vào nước cắm hoa một dung dịch loãng hydrochlodric acid hay sulfuric acid. Ngoài ra, việc chà xát một ít muối lên cuống hoa cũng đem lại hiệu quả tốt, giữ hoa tươi lâu hơn.
Ikebana không còn đơn thuần là nghệ thuật cắm hoa mà nó đã trở thành một cách sống. Sống cân bằng, tĩnh tại, hòa mình với thiên nhiên sẽ làm cho tâm trí con người ta cao đẹp và từ đó cũng có thể vượt qua được những căng thẳng của cuộc sống hằng ngày. Một bình hoa Ikebana trong một căn phòng khách ấm áp cùng một tách trà nóng thơm lừng sẽ là điều không thể thiếu để bạn lấy lại năng lượng sau một ngày làm việc vất vả.