Sen cạn - Tropaleoum Majus

​

Sen cạn- tropaleoum majus L., thuộc họ sen cạn – tropaoelaceae. Cây thảo mọc leo hay không, sống hằng năm. Lá giống lá sen, có` cuống dài đính ở giữa phiến tròn, mép nguyên, mặt trên màu lục nhạt, mặt dưới mốc mốc. Hoa ở nách lá, màu vàng, vàng cam hay màu đỏ. 5 lá đài nhọn, lá đài saumasng một cái cựa hình nón, cong ở đầu, 5 cánh hoa không bằng nhau. Nhị 8, rời nhau. Bầu 3 ô, mỗi ô chứa một noãn. Quả lớn , cỡ 1 cm, có 3 mảnh vỏ, có vách dày và xốp, chứa 3 hạt.

Sen cạn gốc ở rừng xâu châu mỹ, phân bố từ chi-lê cho tới tận mêhicô. Người ta mô tả nó đầu tiên vào thế kỷ 16, với tên gọi là hoa màu máu của pêru. Còn gọi là cải soong mỹ hay cải soong mêhicô. Có người còn gọi nó là Hoa tình yêu do tính chất kích dục của nó.

Lá sen cạn có thể dùng ăn sống như rau xà lách. Thường dùng nấu xúp với khoai tây, có vị cay dễ chịu. Hoa dùng để trang điểm các đĩa rau sống. Các nụ hoa dùng ngâm giấm làm gia vị, có vị giống rau cải soong. Phân tích 100g lá sen cạn tươi, người ta được 265mg vitamin C. Các tế bào lá chứa myrosin và một glycozid chứa sulfur gọi là glucotropaeolozid, đồng đẳng dưới của gluconasturtozid có trong cải soong khi thủy phân cho tinh dầu isothiocyanatbenzyl. Người ta đả triết được chất tromalit có tác dụng kháng khuẩn gram dương và gram âm, nhưng lại giữ nguyên vẹn hệ vi khuẩn đường ruột. Chất kháng khuẩn được tập trung nhiều ở hạt., đó là một chất có mùi thơm đặc biệt màu hơi vàng, đông đặc ở 4 độ C, tan ở trong nhiều dung môi hữu cơ, nhất là ete êtylic

Hạt sen cạn được dùng làm thuốc từ lâu đời ở peru để chữa viêm bàng quang và viêm phế quản. Từ năm 1805, người ta đã biết dùng lá, hoa, quả, để làm thuốc điều kinh, lợi tiểu, tẩy, trị ho và chữa bệnh thiếu vitamin C. Sen cạn được xen như là một loài cây có tác dụng chữa bệnh scorbut (hoại huyết), chứa các rối loạn của phế quản và phổi (ho, viêm phế quản mãn tính) có lẽ vì tác dụng giống những thực vật có tinh dầu chứa lưu huỳnh như tỏi. Cũng dùng chống sự lười biếng của thận và các bệnh về bàng quang (viêm bàng quang, viêm bể thận), chữa tạng bạch huyết, khí thủng, tăng tiết bã nhờn và chữa vết thương nhiễm khuẩn. Sen cạn còn đựơc sử dụng cho người già,cho bệnh già trước tuổi và cho những người dưỡng bệnh vì nó giúp tái tạo lại sức khỏe (do có nhiều acid phosphoric, tinh dầu có S và vitamin C). Hơn nữa, nó hơi nhuậntràng và giúp cho sự luyện viên thức ăn ở trong ruột. Nó cũng được dùng làm thuốc điều kinh và chống rụng tóc.

Sen cạn thường được trồng làm cảnh, nhưng nó cũng là cây rau, cây thuốc đặc biệt có thể trồng ở ban công. Cây nở hoa giữa tháng 5 và háng 9. Hái những nụ hoa đầu tiên, các hoa vừa nở và một số lá làm thuốc, và giữ phàn còn lại cho cây sinh trưởng và phát triển bình thường. Để lấy hạt, đợi cho đến khi quả đã thật chín, giữ một phần để gieo, còn phần nhiều thì dự trữ để dùng dần khi cây không có hoa và nụ hoa.

​

Có thể sử dụng Sen cạn dưới nhiều hình thức:

- Hãm và sắc uống ( để bổ phổi, lo85i tiểu, kích thích,kích dục) : dùng một nắm nụ hoa hay hạt cho vào trong 1 lít nước; có thể thêm chất thơm cho át vị của thuốc. Uống liền sau bữa ăn, ngày 2-3 lần. Có thể sắc 15-30g lá trong 1 lít nước. Nước sắc lá, hoa và quả dùng súc miệng làm răng bền chắc.

-Thuốc xức (chống bệnh rụng tóc và kích thích sức sống của đầu) : Dùng 100g hoa, lá tươi và hạt Sen cạn cho vào 1 lít nước, đun sôi 15 phút. Có thể thêm ít giọt tinh dầu thơm tùy theo sở thích. Dùng xoa vào tóc và chà mạnh vào da đầu sáng chiều, hoặc nhiều lần trong nàgy.

-Cồn thuốc tươi: ngâm lá tươi với rượu trắng trong 15 ngày, rồi lọc, đóng chai. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 thìa cà phe. Có thể dùng liên tục, dù là khi không phải mùa của cây.

-Nghiền quả khô hay tươi (nhuận tràng) : dùng quả chín phơi khô hay hạt với liều 0,6og, nghiền với đường hoặc trộn với mật uống trước khi đi ngủ, hoặc dùng 1-3 thìa cà phê quả tươi nghiền vói một lượng đường gấp 3 lần.

​