VIOLET, PHI YẾN, Delphimum ajacis

Tên gọi và nguồn gốc

Tên khoa học Delphimum ajacis L (Consolida ajacis (L.) Schur) - họ Hoàng Liên, Ranunculaceae

​

Hoa phi yến còn có tên hoa chân chim vì hoa trông giống như chân con chim hoặc phi yến (chim yến đang bay) hay violet vì hoa màu tím và còn có tên La-let hay đông thảo thuộc họ Mao lương (Ranuncolaceae) thực chất cũng có cây cho hoa màu hồng và trắng xong rất ít.

Tên khác là, chim sơn ca của gót chân ( Shakespeare ), chim sơn ca của claw và thúc đẩy của hiệp sĩ. Tên khoa học xuất phát từ tiếng Latin cho cá heo , ám chỉ đến hình dạng của hoa mở.


Phân loại khoa học

Giới : Plantae
Bộ : Magnoliophyta
Lớp: Magnoliopsida
Bộ: Ranunculales
Họ: Ranunculaceae
Chi: Delphinium Cây phi yến
L.

Đặc điểm

Hoa phi yến, bông hoa có cuống dài, thanh mảnh, màu hồng, tím hoặc trắng, tươi rất lâu.
Các lá có thùy với 3-7 răng, thùy chỉ trong một hình dạng giống lòng bàn tay . Các hoa chính gốc được dựng lên, và khác nhau rất nhiều về kích thước giữa các loài, từ 10 cm ở một số vùng núi cao loài, lên đến 2 mét ở các vùng nhiệt đới. Hoa có màu tím và màu xanh, màu đỏ, vàng hoặc trắng. Hoa có năm cánh hoa giống như lá đài mà cùng nhau phát triển để tạo thành một túi rỗng với một kích thích ở nhụy. Trong các lá đài có bốn chân cánh hoa .Các hạt nhỏ và thường bị bóng đen. Nở hoa từ cuối mùa xuân đến cuối mùa hè, và được thụ phấn nhờ bướm và ong bumble.

​

Độc tính

Phần lớn các loài có độc . Mặc dù có độc tính, các loài cây phi yến được sử dụng như là cây lương thực của các ấu trùng của một số loài bọ cánh phấn.

Ý nghĩa - Biểu trưng

Loài hoa này mang ý nghĩa nhẹ nhàng với nét thanh thoát duyên dáng của bông hoa.

Xuất xứ - Truyền thuyết

Theo truyền thuyết, hoa Phi yến đã mọc lên từ máu của Ajax, một chiến binh dự chiến thành Troy. Thất vọng trong việc phân chia chiến lợi phẩm, Ajax nóng tính chạy ra đồng và trút cơn giận dữ của mình lên một đàn cừu, anh ta đã giết một số cừu trước khi thức tỉnh khỏi cơn điên loạn. Xấu hổ do chính cảnh tượng mình gây ra, Ajax đã quay gươm tự sát. Máu của anh ta chảy đầy trên mặt đất và sau đó nảy ra những bông hoa, gọi là hoa Delphinium Ajacis.

​

Một số người lại cho rằng sở dĩ nó có tên gọi như vậy vì hình dáng của nó trông giống cái mũi nhọn trên đầu con cá heo. Thật ra, mỗi người lại nhìn thấy hình dáng của loài hoa này thành một thứ khác nhau, vì vậy nó còn được gọi là Larkspur vì nó trông giống cái mào của con chim chiền chiện(lark)
.
Hoa phi yến được gieo trồng từ thời các vua Pharaôn, lúc đó chúng được xem là một loại cây quan trọng vì người thời đó dùng nó để làm thuốc trừ sâu.

Giống - Loài

Cây phi yến là một chi của khoảng 300 loài của cây thực vật có hoa lâu năm trong Họ Ranunculaceae, Có nguồn gốc ở Bắc bán cầu và trên những ngọn núi cao nhiệt đới châu Phi . Tên gọi phổ biến là cây phi yến, được chia sẻ với những liên quan chặt chẽ vơi chi Consolida

Các loài bao gồm:

* Aconitum L.
* Actaea L.
* Adonis L.
* Anemoclema (Franch.) W.T.Wang
* Anemone L.
* Anemonopsis Siebold & Zuccarini
* Aquilegia L.
* Asteropyrum J.R.Drumm. & Hutch.
* Barneoudia Gay
* Beesia Balf.f. & W.W.Sm.
* Calathodes Hook.f. & Thomson
* Callianthemum C.A.Mey.
* Caltha L.
* Ceratocephala Moench
* Cimicifuga Wernisch.
* Clematis L.
* Consolida Gray
* Coptis Salisb.
* Delphinium L.
* Dichocarpum W.T.Wang & P.K.Hsiao
* Enemion Rafinesque
* Eranthis Salisb.
* Glaucidium Siebold & Zuccarini
* Halerpestes Greene
* Hamadryas Comm. ex Juss.
* Helleborus L.
* Hydrastis L.
* Isopyrum L.
* Knowltonia Salisb.
* Laccopetalum Ulbr.
* Leptopyrum Reichenbach
* Metanemone W.T.Wang
* Miyakea Miyabe & Tatew.
* Myosurus L.
* Naravelia Adans.
* Nigella L.
* Oreithales Schltdl.
* Oxygraphis Bunge
* Paraquilegia J.R.Drumm. & Hutch.
* Paroxygraphis W.W.Sm.
* Psychrophila (DC.) Bercht. & J.Presl
* Ranunculus L.
* Semiaquilegia Makino
* Souliea Franch.
* Thalictrum L.
* Trautvetteria Fisch. & C.A.Mey.
* Trollius L.
* Urophysa Ulbr.
* Xanthorhiza Marshall
* Anemonella Spach
→ Thalictrum
* Hepatica Mill.
* Pulsatilla Mill.
→ Anemone

Gieo trông - chăm sóc - Thu hoạch

Hoa phi yến được gieo trồng từ thời các vua Pharaon, lúc đó chúng được xem là một loại cây quan trọng vì người thời đó dùng nó để làm thuốc trừ sâu...

Hoa phi yến không kén đất lắm, chịu hạn và chịu rét cao, xong đòi hỏi được trồng ở nơi có nhiều ánh sáng, cần ít phân bón nhưng cân đối tỉ lệ N.P.K. Đạm nhiều cây vươn cao dễ đổ, vấn đề lấy giống và gieo giống rất cần được chú ý, chọn những cây tốt không sâu bệnh, có hoa đẹp làm giống.
Khi cắt cây lấy hạt phải cắt những cành chính đã chín vàng, bỏ 1/3 đoạn trên và 1/3 đoạn dưới cành. Có như vậy sau này cây mới ra hoa đều. Hạt cần phơi kỹ dưới bóng râm rồi lấy giấy báo gói lại gác lên gác bếp nơi xa lửa bốc lên trực tiếp. Khi gieo, đem chà cho vỏ mỏng bớt rồi ngâm nước lã ấm tay 6 - 7 tiếng sau đó đem rửa sạch nước chua rồi lại bỏ vào tủ lạnh xử lý, sau khi đã bọc lại bằng vải.

Ngày hôm sau lại đem rửa lại và xử lý tiếp gọi là xử lý lạnh, xử lý độ 5 - 7 lần như vậy, hạt sẽ nảy mầm và đem gieo. Cũng có thể làm như trên xong dễ dàng hơn là ủ vào nhiều lần vải rồi phủ rơm rạ dày, làm liên tục 5 - 7 ngày. Hạt nứt nanh thì đem gieo.

Gieo rất cẩn thận trên nền đất làm kỹ, phủ rạ đày rồi tưới đẫm. Sau 7 - 8 ngày hạt thành cây nhỏ thì bóc bỏ ra, cây chưa cho lá thật, chỉ mới có 2 lá mầm cao 1 - 2cm thì nhổ đem trồng. Có như vậy cây con sau này mới khỏe.

Khi trồng đất cũng cần làm thật kỹ, tưới nước đẫm rồi mới trồng cây.

Trước khi nhổ cây cũng phải tưới đẫm hoặc sau khi nhổ cáy đem nước tưới ướt giữ cho cây không héo, dùng que nhỏ như đâu que đan áo chọc lỗ, mỗi gốc trồng một cây, ấn gốc nhẹ tay cho vững rồi dùng ấm tích róc nước vào gốc cây mà tưới mạnh, cây gục xuống, lá dính xuống đất cây rất dễ chết hoặc rất lâu hồi phục, tưới như vậy vài ba phần rồi sau dùng doa tưới nhẹ giữ ẩm luôn luôn.

Đất trồng cần bón phân lót nhưng không nhiều, mật độ 20x25cm, tưới ẩm luôn, nhổ cỏ bằng tay không cần vun. Gieo giữa tháng 9 âm lịch, trồng cuối tháng 9, cuối tháng 11 cây bắt đầu vươn ngọn là vừa tết. Nếu thấy nắng ấm mà cây vươn sớm, cần bấm ngọn cho lên ngọn khác. Nếu chậm thì thúc phân mạnh hơn. Hoa phi yến nở rất bền, chỉ sợ hoa nở muộn mà thôi, nở sớm có thể để lâu hàng tháng mới tết cũng được. Nhưng cần bón thêm đạm cho cây trẻ lâu.

Phi yến là hoa chủ lực của tết Nguyên đán. Có thể cắm lọ kèm với thược dược, layơn. Có thể cắm riêng hoặc cắm lọ nhỏ, cắm bàn chông. Cây hoa phi yến cao, trồng dày không vun nên rất dễ đổ phải làm dàn nẹp lại cây mới không bị cong.